|
"Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ" Θρησκεία και Εκκλησίες στον σύγχρονο κόσμο |
||
|
Αρχείο
|
Η ΝΕΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΜΠΑΓΙΟΝΑΣ Ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Πατρών ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Οι νέοι θεολόγοι προφανώς δεν αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο ορισμένοι από τους χρησμούς τους να μη διαφέρουν από ασυναρτησίες ή μωρίες. Γι΄ αυτό και αποστρέφονται ιδιαίτερα κάθε είδος ορθολογισμού. Τον ορθολογισμό τον απορρίπτουν κατά το μέτρο που, όποια εκδοχή κι αν δεχτούμε γι΄ αυτόν, προϋποθέτει τις νοητικές διαδικασίες της αφαίρεσης και της γενίκευσης. Εννοείται ότι αγνοούν τελείως τη σχέση αφαίρεσης, γενίκευσης και σχηματισμού του προσωπικού εαυτού, όπως την ανέλυσαν ο Βαλλόν, ο Πιαζέ, ο σοβιετικός Wygotski κ.ά. Στον ορθολογισμό καταλογίζουν επίσης ποσοτικό και χρησιμοθηρικό χαρακτήρα, συγχέοντας τον προφανώς με τον αμερικανικό πραγματισμό, που είναι ανορθόλογος. Είναι ενδεικτικό ότι ο Γιανναράς συγχέει τον πραγματισμό με τη μεσαιωνική πραγματοκρατία ή ρεαλισμό, στο Σχεδίασμα, εισαγωγής στη φιλοσοφία (Τεύχος Α΄, σ. 174). Προφανώς η χρησιμοθηρική λειτουργία του ορθολογισμού εξηγεί, σύμφωνα με τους νέους θεολόγους, και τη χεγκελιανή διαλεκτική ή την κριτική της αξιωματικής από τον Golotel, που έχουν χρησιμοθηρικό χαρακτήρα! Επειδή κάθε μορφή ορθολογισμού προϋποθέτει αφαίρεση και γενίκευση και επειδή οι λειτουργίες αυτές είναι, κατά τον Γιανναρά, υποκειμενικές, έπεται ότι κάθε ορθολογισμός είναι υποκειμενικός. Ο χρησμός αυτός Προύποθέτει άγνοια της γλώσσας ως κοινωνικού θεσμού, των φορμαλιστικών και συμβολικών αναλύσεων μέσω της αφηρημένης και γενικεύουσας σκέψης και των προτάσεων που την εκφράζουν. Ανάλογη αξία έχει και η απόφανση ότι ο ορθολογισμός είναι ατομικιστικός. Η καταδίκη του ορθολογισμού από τους νέους θεολόγους προφανώς στηρίζεται στη σύγχυση ιστορικογενετικών ή ψυχολογικών εξηγήσεων και της συλλογιστικής που αποβλέπει στην αποδεικτική θεμελίωση ορισμένων προτάσεων με την αναγωγή τους σε αξιώματα που είναι δυνατό να αποδειχτούν ελεγκτικώς, όπως η αρχή της μη αντίφασης κ.ο.κ. Η κριτική του Γιανναρά για την "ηθική προστακτική" (sic) του Καντ ότι "αλλοτριώνει και βιάζει την "προσωπική ετερότητα" του "συγκεκριμένου ανθρώπου" (Σχεδίασμα, τ. σσ. 193-194) δείχνει ότι ο Γιανναράς συγχέει το ψυχολογικό και το λογικό υποκείμενο (προφανώς λόγω άγνοιας των κειμένων), που μόνο ενδιέφερε τον Καντ. Επειδή ο ορθολογισμός είναι "υποκειμενικός" και ατομικιστικός, έπεται ότι η λογική του Αριστοτέλη δεν έχει σχέση με τον ορθολογισμό, επειδή ο Αριστοτέλης δέχεται ότι η λογική προϋποθέτει αξιώματα που δεν είναι δυνατό να αποδειχτούν παρά μόνον ελεγκτικώς. Με την ίδια "συλλογιστική" ούτε η καρτεσιανή θεωρία του cogito, ούτε η χεγκελιανή και μαρξιστική διαλεκτική είναι ορθολογικές. Σε "κριτική" του για τον Popper, στις Κριτικές Παρεμβάσεις (σσ. 124 κ.ε.), ο Γιανναράς τού καταλογίζει ότι "υιοθετεί κριτήρια χρησιμότητας". Ο χρησιμοθηρικός χαρακτήρας του κριτικού ορθολογισμού αποκλείει κάθε δυνατότητα παρέμβασης στο κοινωνικό γίγνεσθαι, η δε επιστημονική λογική αναφέρεται σε μέσα και όχι σε σκοπούς. Αυτή η κριτική, που θυμίζει την κάπως ξεπερασμένη φιλοσοφία της ζωής του Μπερξόν, παρά τις αναφορές στον Χάμπερμας, τον Μαρκούζε κ.ά., αγνοεί όχι μόνο το χεγκελιανό και μαρξιστικό ορθολογισμό ή αυτόν του Λένιν και του Λούκατς, αλλά και τις έρευνες των Βαλλόν, Πιαζέ, Βιγκότσκι και άλλων που αναφέρθηκαν πριν. Ο ορθολογισμός σ΄ αυτούς δεν έχει σχέση με τη διάκριση μέσων και σκοπών. Αφορά εξελικτικές διαδικασίες συνειδητοποίησης. Η "κριτική" του ορθολογισμού από τους νέους θεολόγους τείνει να προσλάβει ευτελείς μορφές όταν αναφέρεται στα κίνητρα αυτών που τον υποστηρίζουν. Ο ορθολογισμός των Διαφωτιστών - ή κατά Ζουράρι "φωταδιστών" -, δηλαδή των ελλήνων διανοουμένων που αποτελούν την πέμπτη φάλαγγα της Δύσης, φανερώνει την αναζήτηση ενός πνευματικού καταφυγίου στο οποίο θα αισθάνονται ασφαλείς. Επίσης ο ορθολογισμός φανερώνει εξουσιαστική διάθεση. Για την ηθική του Καντ, η οποία είναι ορθολογική κατά το μέτρο που αναφέρεται στον άνθρωπο ως έλλογο και εξαρτά την ηθικότητα ενός κανόνα από τη δυνατότητα γενίκευσής του, ο Γιανναράς παρατηρεί ότι με αυτή μορφάζει ο ολοκληρωτισμός και η απανθρωπιά του εικοστού αιώνα. Προφανώς η "κριτική" αυτή του ορθολογισμού συμπαρασύρει κάθε μορφή σκέψης που χαρακτηρίζεται από, στοιχειώδη έστω, λογική συνεκτικότητα, έστω κι αν είναι θεολογική. Γι΄ αυτό και ο Γιανναράς απορρίπτει την ηθική των θρησκευτικών οργανώσεων στο Καταφύγιο ιδεών, επειδή αναφέρεται σε συγκεκριμένους κανόνες, ενώ ο Μοσκώφ καταδικάζει κάθε προσπάθεια αναζήτησης διδασκαλίας στα Ευαγγέλια (Π. Μακρή, ό.π., σσ. 18 κ.ά). Tελικά, ο ορθολογισμός είναι ανιαρός "σαν πληκτική γεροντοκόρη" (Π. Μακρή, σ. 112) και ξεπερασμένος. Τα επιχειρήματα αυτά θυμίζουν βέβαια τις συμβουλές των μόδιστρων και τα συνθήματα των διαφημιστών. Αλλά ο Ράμφος μάς βεβαιώνει ότι η ορθοδοξία δεν φοβάται το συρμό (Π. Μακρή, σσ. 92-93). Πέρα από τα ευτελή αυτά επιχειρήματα, ο Γιανναράς χρησιμοποιεί "επιχειρήματα" δανεισμένα από τη συνειρμική ψυχολογία και την ψυχολογία των εξαρτημένων αντανακλαστικών που χρησιμοποιούν και οι διαφημιστές. Σε πρόσφατη επιφυλλίδα του στην Καθημερινή (28-2-99), ο Γιανναράς αναφέρθηκε στην "παγεράδα του ναζιστικού ρασιοναλισμού". Αν θεωρεί ρασιοναλισμό τις τεχνικές που χρησιμοποίησαν οι Ναζί για να εξοντώσουν τους Εβραίους, τους αθίγγανους κ.ά., θα πρέπει να θεωρήσει ως ρασιοναλιστή και τον Χάιντεργκερ, γιατί ενήργησε ως καταδότης συναδέλφων του, προκειμένου να προωθήσει την αποκάλυψη του "γερμανικού τρόπου ύπαρξης" που πραγματοποιείται με το ναζισμό και να ενισχύσει τη "μεγάλη υπόθεση του ναζισμού" (Βλ. Χάιντεγκερ, Εισαγωγή στη Μεταφυσική και V. Farias, Heidegger et le nasisme, Paris 1987, pp. 130 κ.ε.). Προφανώς ο Γιανναράς θέλει να συσχετίσει τον ορθολογισμό με αρνητικούς ψυχολογικούς συνειρμούς, έστω και αν αυτοί καταλήγουν σε τραγελαφικές συσχετίσεις. Από την αναφορά του Γιανναρά στο "ναζιστικό ρασιοναλισμό" προκύπτει και το ερώτημα για τη σχέση ανάμεσα στις δοξασίες των νέων θεολόγων και τα φασιστικά και τα ναζιστικά ιδεολογήματα. Κάποιες αναλογίες μεταξύ τους είχαν επισημανθεί από τον Δ. Δημητράκο και, από τη σκοπιά του ΚΚΕ, από τους Μ. Σάρλη και Γ. Μανιάτη. Η κοινή θεματική της νέας θεολογίας και του ναζισμού ή φασισμού φαίνεται στην απολυτοποίηση των εθνικών ιδιαιτεροτήτων - της ελληνικότητας και γερμανικότητας, αντίστοιχα -, στην ταύτιση καπιταλισμού και μαρξιστικού κομμουνισμού, στην απόρριψη της νοησιαρχίας (κατηγορηματική επίσης στα γραπτά του Μουσολίνι και του Χίτλερ), στον υποβιβασμό της επιστήμης και της τεχνικής, στην ανάγκη αγώνα κατά του ορθολογισμού (που τόνισε ο θεωρητικός του ιταλικού φασισμού Giovanni Gentile), στην εξιδανίκευση του συνυφασμένου με τον κοινοτικό βίο και την ερωτική εμπειρία λαϊκού τρόπου ύπαρξης, σε αντιδιαστολή προς τις σοφιστικές και διαλυτικές τάσεις των πιθηκιζόντων τη Δύση εγκεφαλικών διανοουμένων. Ακόμα και η προσπάθεια του Στ. Ράμφου να συνδέσει την ορθοδοξία με την εθνική συνείδηση των λαών που τη δέχονται, να θεωρήσει την ορθόδοξη εκκλσία ως εθναρχεύουσα υποχρεωτικά, καθώς και η γνώμη του ότι μόνο "σαν Ελληνες μπορούμε να είμαστε χριστιανοί", θυμίζει - συνειρμικά έστω - τις δοξασίες ορισμένων Ναζί "θεολόγων" περί γερμανικού χριστιανισμού. Επίσης, η ταύτιση της Δύσης με τη νοησιαρχία, την εκκοσμίκευση, το τεχνοκρατικό πνεύμα, την εργαλειακή λογική και το χρησιμοθηρικό πνεύμα έγινε δεκτή από τον Χάιντεγκερ κατά τη ναζιστική περίοδο της σκέψης και του έργου του. Αλλωστε, η θέση αυτή αποτελεί εφαρμογή στην τρέχουσα πολιτική ιδεολογία και πρακτική της ναζιστικής περιόδου της γνωστής θέσης του Χάιντεγκερ ότι η εξέλιξη της δυτικής σκέψης χαρακτηρίζεται από λήθη του ερωτήματος για το "είναι" και μετάβαση στη μεταφυσική σκέψη που τελειώνει με τον Νίτσε. Συνεπώς, η εξέλιξη της Δύσης αποτελεί και για τον Χάιντεγκερ παρακμή. Η αντιδυτική ιδεολογία έχει την προέλευσή της στην ανορθόλογη σκέψη του τέλους του δέκατου ένατου και του εικοστού αιώνα. Οι νέοι θεολόγοι, συνεχίζοντας την παράδοση του Σχολαρίου και των ανθενωτικών, των Κολλυβάδων και του Παπουλάκου, δεν ήταν δυνατό να μείνουν τελείως ανεπηρέαστοι από μια θεματική που μοιάζει με τη ναζιστική και φασιστική θεματική. Η αναλογία ανάμεσα στη φασιστική θεματική και τη νέα θεολογία παίρνει μια πολιτικοποιημένη μορφή σε υπαινιγμούς του Γιανναρά για την αχρηστία του κοινοβουλίου και των κομμάτων, σε πρόσφατη επιφυλλίδα του, καθώς και στην επίμονη καταδίκη των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων που συμμερίζονται και άλλοι ιδιαίτερα προβεβλημένοι στοχαστές, όπως ο Π. Κονδύλης, με διαφορετικό βέβαια σκεπτικό. Η καταδίκη των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων από τον Γιανναρά στηρίζεται στη λαθεμένη απόφανση ότι είναι ξένα προς την ελληνική παράδοση, ωσάν οι αρχαίοι να μην αναφέρονταν στην "ισηγορία", την "ισονομία", την "ισομοιρία" κλπ. Τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα απορρίπτονται από τον Γιανναρά ως θεμελιωμένα στον επάρατο ατομικισμό της Δύσης και ως δείγμα θεσμοποιημένου και νοησιαρχικού ηθικισμού. Η ¨κριτική" αυτή των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων - όχι μόνο από τον Γιανναρά - θυμίζει την ανάλογη ναζιστική και φασιστική θεματική. Και οι δύο τονίζουν τη θεμελίωση της θεωρίας περί δικαιωμάτων στην ατομικιστική ιδεολογία. Ωστόσο, η "πολιτική σκέψη" των νέων θεολόγων, στο βαθμό που υπάρχει, δεν θα ήταν ιστορικά ορθό να θεωρηθεί ως νεκρανάσταση του φασισμού. Πρέπει πρώτα να παρατηρηθεί ότι η αναλογία της θεματικής των νέων θεολόγων με τη φασιστική ισχύει για τον Γιανναρά και τον ράμφο, διόλου όμως για τον Μοσκώφ ή τον Νέλλα. Εξάλλου, δεν υπάρχει το φυλετικό στοιχείο στον Γιανναρά και τον Ράμφο. Αυτό κυριαρχεί στους ναζί, όχι όμως και στις άλλες παραλλαγές του φασισμού. Ισως κάποια στοιχεία αντισημιτισμού μπορεί να βρει κανείς σε κείμενα εκπροσώπων της πάλαι ποτέ Χριστιανικής Δημοκρατίας. Είναι αμφίβολο όμως αν είναι δυνατό να την εντάξει ο ιστορικός των ιδεών στο ρεύμα των νέων θεολόγων. Aκόμα, η "πολιτική" των νέων θεολόγων έχει έντονα θρησκευτικά και μάλιστα μυστικιστικά στοιχεία, ενώ ο ναζισμός, ιδίως στα γραπτά του "θεωρητικού" Ρόζενμπεργκ, καθώς και ο φασισμός του Μουσολίνι ήταν στο πνεύμα του ειδωλολατρικός. Η μυστικιστική βίωση της παρουσίας του ηγέτη, του οποίου η σχέση με το λαό είναι οιονεί σεξουαλική, είναι ειδωλολατρεία. Ακόμα και ο φασισμός του Φράνκο, του Πεταίν και του Σαλαζάρ, αν και θεοκρατικός και κληρικαλιστικός, δεν εξιδανίκευσε τον αναχωρητή μοναχό όπως οι νέοι θεολόγοι, ιδιαίτερα ο Γιανναράς. Οι αναλογίες ανάμεσα στους χρησμούς του Γιανναρά ιδίως στο ναζισμό και φασισμό, από την άλλη μεριά, εξηγούνται από τις κοινές πηγές και των δύο, ιδιαίτερα σε ότι αφορά ορισμένα κείμενα του Νίτσε, της φιλοσοφίας της ζωής και του Χάιντεγκερ, ο οποίος λειτούργησε ως διαμεσολαβητικός κρίκος ανορθολογισμού και ναζισμού-φασισμού, όπως πειστικότατα αποδείχνει ο Fariaw. Η συσχέτιση αντιδυτικισμού και αναχωρητισμού από τον Γιανναρά έχει, όπως ειπώθηκε πριν, προϊστορία στην ορθόδοξη παράδοση, όπως την ερμήνευσε η ρωσική ανορθόλογη σκέψη. Η συσχέτιση αυτή είναι καταρχήν άσχετη προς οποιαδήποτε φασιστική θεματική. Το ότι η θεματική των νέων θεολόγων δεν είναι ορθό να αναχθεί στη φασιστική θεματική επιβεβαιώνεται από ένα κείμενο του Γιανναρά, στο οποίο εξομοιώνει τη δημοκρατία και τη φασιστική δικτατορία, όπως εξομοιώνει τον καπιταλισμό και το μαρξιστικό κομμουνισμό. Στο Προνόμιο της απελπισίας (σ. 32) γράφει: "Και αυτοί που αγωνίζονται (κάποτε και θυσιάζονται) για τα ιδανικά της δημοκρατίας στον τόπο μας και όσοι κατά καιρούς αναστέλλουν τη δημοκρατία για λόγους "εθνικού συμφέροντος" - και οι μεν και οι δε την ατομική ευζωία κηρύττουν στις μάζες και τον εξετρωπαϊσμό του τόπου επιδιώκουν". Βέβαια, παρόμοιες απόψεις δεν θα ενοχλούσαν ιδιαίτερα τη δικτατορία της 21ης Απριλίου. Δεν θα τις προσυπέγραφε όμως ένας φασίστας. Η ταύτιση δικτατορίας και δημοκρατίας εξηγείται από την αντιπαράθεσή τους στην εξιδανίκευση της ευχαριστιακής σύναξης και της μοναστικής ακτημοσύνης από όλους τους νέους θεολόγους. Πρότυπο κοινοτικής οργάνωσης είναι η ενορία, κατά Γιανναρά, ή η παρέα, κατά Ζουράρι. Ο πατήρ Μεταλληνός επικαλείται υπέρ του προτύπου αυτού την ανιδιοτέλεια των μοναχών που πράγματι διαπιστώνει κάθε επισκέπτης του Αγίου Ορους. Αμφιβολίες όμως θα προκαλέσουν οι ισχυρισμοί των Νέλλα, Γιανναρά και Μοσκώφ ότι η ακτημοσύνη των μοναχών των κοινοβιακών μοναστηρίων αποτελεί το "μόνο υπαρκτό κομμουνισμό" της εποχής μας, που πραγματοποιείται μάλιστα με ελεύθερη απόφαση αυτών που αποφασίζουν να δεχτούν το μοναχικό σχήμα. Λησμονούν όμως οι νέοι θεολόγοι ότι όλες οι μονές είναι ιδιοκτήτριες ακινήτων, σύμφωνα με τις διατάξεις του αστικού κώδικα περί ιδιοκτησίας, νομής, κατοχής κλπ. Επίσης είναι και εργοδότες. Οι νέοι θεολόγοι, ιδίως ο Γιανναράς, θεωρούν ως καταστρεπτική τη δημιουργία "ελλαδικού κρατιδίου" και των θεσμών με τους οποίους το προίκισε η "βαυαρική λαίλαπα", αργότερα ο Τρικούπης, το Γουδί, ο Βενιζέλος κ.ά. Αποτέλεσμά τους ήταν ο βίαιος εκδυτικισμός του ελληνισμού και η αποκοπή του από τις ρίζες του, που είναι η ορθοδοξία όπως την ένιωθε ο λαός μέσα από τη λειτουργική γλώσσα και πρακτική. Κάνει εντύπωση ότι οι δοξασίες αυτές δεν στηρίζονται σε καμιά σοβαρή μελέτη του θρησκευτικού αισθήματος στη μεταβυζαντινή και νεοελληνική λογοτεχνία και στα δημώδη κείμενα, πέρα από τη γενική πνεία του Παπαδιαμάντη, του Μακρυγιάννη και του Σεφέρη, αν και ο καλύτερος εκδότης και μελετητής του Παπαδιαμάντη, ο Ν. τριανταφυλλόπουλος, προσεγγίζει τους νέους θεολόγους. Πέραν των εξωιστορικών αναφορών στις λεγόμενες ρίζες του ελληνισμού, διερωτάται κανείς αν οι ευχαριστιακές συνάξεις, οι ενορίες και οι αναχωρητές θα μπορούσαν να διεξαγάγουν τους βαλκανικούς πολέμους, να δεχτούν τα εκατομμύρια των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, να αντισταθούν στο φασισμό και ναζισμό το 1940-44, χωρίς την ύπαρξη του "ελλαδικού κρατιδίου", ιδιαίτερα μάλιστα αν θυμηθούμε ότι οι μοναχοί απαλάσσονται από τη στρατιωτική θητεία. Πρόσφατα, η απέχθεια του Γιανναρά για το "ελλαδικό κρατίδιο" και τα δυτικοποιημένα αμαρτωλά πανεπιστήμιά του, στα οποία συμμετέχει με τη σωματική παρουσία του, αλλά διατηρώντας την εσωτερική ελευθερία του, όπως ο Αλιόσα Καραμαζώφ του Ντοστογιέφσκι συμμετείχε στον κόσμο, επεξετάθη και στην Τουρκία. Ο Γιανναράς καταδικάζει τους κεμαλικούς θεσμούς της και κατηγορεί την Ευρωπαϊκή Ενωση για μεταφυσικό κενό, επειδή ευννοεί το "άθεο" κεμαλικό καθεστώς. Προφανώς, σύμφωνα με τους νέους θεολόγους, θα έπρεπε να προτιμηθούν οι μαινόμενοι δεσβίσηδες, που θα γίνουν ευκολότερα μέτοχοι των "μανικών ερώτων" και της "ερωτικής παλαβομάρας", που χαρακτηρίζουν την αυθεντική και μη δυτικοποιημένη ορθοδοξία. Η περιφρόνηση προς το "ελλαδικό κρατίδιο" δεν ταιριάζει με την άποψη του Μηλιού ότι ο Γιανναράς εκπροσωπεί "μια φιλοσοφίζουσα θρησκευτικο-εθνικιστική ιδεολογία" (Θέσεις, Απρίλης-Ιούνης 1983, τ. 3, σ. 19). Ο σύγχρονος εθνικισμός, όπως σωστά νομίζω υποστήριζε ο Α. Παπαναστασίου, προϋποθέτει την ύπαρξη ισχυρού κράτους, την επιδίωξη υπαγωγής υπό την κυριαρχία του όλων των ομοεθνών, ακόμα και επεκτατικές τάσεις εις βάρος αλλοεθνών. Με την πιθανή εξαίρεση του Στέλιου Ράμφου, που εξαρτά την ορθοδοξία από το έθνος, ο "εθνικισμός" των νέων θεολόγων τονίζει το οικουμενικό μήνυμα του ελληνισμού, το οποίο ταυτίζει με το οικουμενικό μήνυμα της αναχωρητικής ορθοδοξίας. Το μήνυμα αυτό μάλλον ζωντανεύει και ενισχύεται από την αδυναμία ή και τον αφανισμό του ελλαδικού κρατιδίου. Γι΄ αυτό άλλωστε και σε πολλά γραπτά των νέων θεολόγων η αναχωρητική ορθοδοξία εμφανίζεται ως αναρχική. Η άποψη του Μηλιού φαίνεται όμως να επιβεβαιώνεται από τις τελευταίες επιφυλλίδες του Χρ. Γιανναρά, οι οποίες πράγματι έχουν τελείως προσαρμοστεί προς την περιρρέουσα εθνικιστική ατμόσφαιρα, αν και διατηρούν το ιδεολόγημα περί εκδυτικισμένου "ελλαδικού κρατιδίου". Στο βαθμό που η νέα θεολογία είναι εθνικιστική, ο εθνικισμός της είναι μάλλον φαντασιακός και θυμίζει τον εθνικισμό του εξαρτημένου και ανήμπορου κράτους, όπως αυτό του Βιού. Ο Πεταίν και οι διανοούμενοι που τον στήριζαν ρητόρευαν για την ιδιαιτερότητα της γαλλικής ταυτότητας και για την αποστολή της Γαλλίας στη "νέα τάξη πραγμάτων" των Ναζί, ενώ τόνιζαν την περιφρόνησή τους προς τους νοησαιρχικής προέλευσης θεσμούς και το άθρησκο πνεύμα της γαλλικής δημοκρατίας. Τίθεται, τέλος, το ερώτημα της αναποτελεσματικότητας και των σχετικών χαμηλών τόνων της Αριστεράς συνολικά έναντι των ιδεολογημάτων των νέων θεολόγων, ορισμένα από τα οποία φαίνονται μάλλον χαμηλού διανοητικού επιπέδου. Η εξήγηση του Σάββα Μιχαήλ (Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση, 1983, σ. 34) ότι η στάση της Αριστεράς οφείλεται στην αδυναμία του "σταλινισμού" του ΚΚΕ να αντιμετωπίσει τη νέα θεολογία δεν είναι πειστική, γιατί η ίδια αδυναμία χαρακτήριζε και το τέτε ΚΚΕ εσωτ., του οποίου στέλεχος ήταν ο Ζουράρις. Φυσικά το ερώτημα για την ανοχή ορισμένων κειμένων των Δοκιμίων του Μοσκώφ από το ΚΚΕ - παρόλο που είναι τελείως ασυνάρτητα, ενώ το ΚΚΕ καταπολεμούσε τις ιδέες των τροτσκιστών, των αναθεωρητών κ.ά., που είναι τουλάχιστον κατανοητές -, υπάρχει. Ο αγώνας της ΚΝΕ Παντείου κατά του Γιανναρά εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να έχει αποτέλεσμα. Επιπλέον, είναι πιθανό να στηρίχτηκε στην αντίθεση υλισμού και ιδεαλισμού, στον οποίο ανήκει τάχα ο Γιανναράς, ενώ επρόκειτο για την αντίθεση της απλής λογικής με τη συμβολική της "ερωτικής παλαβομάρας" και του "μανικού έρωτα" ενός γκουρού. Νομίζω ότι η στάση της Αριστεράς έναντι της νέας θεολογίας, παγοιδεύτηκε από τη λαθεμένη άποψη, π.χ. του Μηλιού στις Θέσεις, ότι ο ορθολογισμός είναι ο κύριος αντίπαλος του μαρξισμού και ότι ο θετικισμός ενθαρρύνει ή συμβιβάζεται με τον εθνικισμό. Ο ορθολογισμός μπορεί ιστορικά να γεννήθηκε από τις ανάγκες, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές των αστών, αν και ο Διαφωτισμός, μια από τις μορφές του ορθολογισμού, δεν εξέφραζε αμιγώς αστικές επιδιώξεις. Ανεξάρτητα από την ιστορικοκοινωνική προέλευση του ορθολογισμού, ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του - η κριτική του συγκινησιακού και μυθικού τρόπου σκέψης, η έμφαση στην ανάγκη να αποδεικνύουμε και να επαληθεύουμε τους ισχυρισμούς μας, η εμπιστοσύνη στο λογικό που εκφράζεται με το καντιανό "τόλμα να σκέπτεσαι", η πεποίθηση που επιβεβαιώνεται από την κοινωνική πρακτική και την επιστημονική έρευνα ότι αυτό που δεν γνωρίζουμε τώρα δεν ταυτίζεται με αυτό που δεν θα μάθουμε ποτέ - είναι λογικά ανεξάρτητα από τις επιδιώξεις της αστικής τάξης. Η μαρξιστική σκέψη δεν νοείται χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά. Αντίθετα, οι "μανικοί έρωτες" που εκφράζονται μεταφορικά έστω με ασυναρτησίες και μωρίες δεν είναι κατ΄ ανάγκη επαναστατικοί. Ισως η Αριστερά γοητεύτηκε από τον αντιδυτικισμό των νέων θεολόγων, που εκτείνεται και στην κλασική μουσική, στην οποία ανακαλύπτουν εξουσιαστικό ήθος και λειτουργία. Ο Ζουράρις θεωρεί γελοία την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν. Ειδικότερα ο αντιαμερικανισμός της Αριστεράς είναι πιθανό να θέλγεται από επιφυλλίδες του Γιανναρά, όπου υποστηρίζει ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι ναζιστική. Καλό όμως θα ήταν η Αριστερά να θυμηθεί ότι και ο Χίτλερ ήταν αντιαμερικανός. ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΜΕΡΟΥΣ |
Τελευταία ενημέρωση 18 Ιουνίου, 2002 Ποιος είναι ο Παναγιώτης Βήχος;
για να ενημερώνεστε σε κάθε νέα ανανέωση
|
