|
"Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ" Μουσικές σελίδες |
||
|
Αρχείο
|
ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ άρθρο του Γιάννη Νιάρχου ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ: Ενας προφήτης της σύγχρονης μουσικής, ένας οραματιστής, ένας παραμελημένος ΜΕΓΑΛΟΣ. Τα χειροκροτήματα σκέπασαν τον απόηχο της τελευταίας συγχορδίας. Ο μαέστρος υποκλίνεται ευγενικά προς το κοινό και δείχνει στο βάθος των αναλογίων των εγχόρδων τον συνθέτη του έργου, που εκτέλεσε η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Ενας ταπεινός, αδύνατος νέος συκώνεται και με μιά, δειλή σχεδόν, κίνηση του κεφαλιού του προς τα εμπρός ευχαριστεί μαέστρο και ακροατήριο. Είναι ο Νίκος Σκαλκώτας. Τη σκηνή αυτή περιγράφουν παλιά στελέχη της ορχήστρας και μοιάζει να απεικονίζει τη ζωή του προικισμένου αυτού βιολιστή και μεγάλου συνθέτη του αιώνα μας. Την απεικονίζει γιατί πράγματι στα τελευταία αναλόγια της ορχήστρας καθόταν ένας απο τους πρωτοπόρους της σύγχρονης μουσικής. Στα τελευταία αυτά αναλόγια καθόταν ένας αριστούχος βιολιστής του Ωδείου Αθηνών, του σκληρά αυστηρού τότε Ωδείου Αθηνών. Τα πρώτα μουσικά μαθήματα τα πήρε στην Χαλκίδα, σε ηλικία 5 ετών. Στα 1914 γράφεται στο Ωδείο Αθηνών και σπουδάζει βιολί με καθηγητή τον Τόνυ Σούλτσε, απ΄ όπου, και αποφοιτά με α΄ βραβείο και Χρυσό Μετάλλιο παμψηφεί. Αυτή του η εκπληκτική επίδοση γίνεται αφορμή να του χορηγηθεί η Αβερώφειος υποτροφία για τριετείς ανώτερες σπουδές στο εξωτερικό. Στα 1921 φεύγει για το Βερολίνο και θα μείνει εκεί για 12 χρόνια. Μέχρι το 1924 θα τελειοποιήσει τις σπουδές του στο βιολί με τον καθηγητή Βίλλυ Ες (ανωτάτη Μουσική Ακαδημία Βερολίνου) και μετά απ΄ το 1925 στρέφεται στη σύνθεση με δασκάλους τον Φίλιπ Γιάρναχ (1925-27) και τον διάσημο συνθέτη και θεωρητικό Αρνολντ Σαίνμπεργκ (1927-31), που μυεί τον Σκαλκώτα στον δωδεκαφθογγισμό. Στα 1933 ο Ν. Σκαλκώτας εγκαθίσταται οριστικά στην Αθήνα, όπου ζει σαν βιολιστής στην Κρατική Ορχήστρα (και άλλα συγκροτήματα), ενώ παράλληλα συνθέτει ακατάπαυστα. Φυσικά η πικρία του είναι μεγάλη, γιατί ελάχιστα έργα του τα ακούει να παίζονται. Να φανταστεί δε κανείς, πως οι συνθέσεις του (κατά τον Γ.Γ. Παπαϊωάννου, κύριο μελετητή του έργου του), είναι πάνω από 150 και ξεχωρίζουν τα: Η επιστροφή του Οδυσσέα (1944), τα Δέκα Σκίτσα (1940) για κουαρτέττο ή ορχήστρα εγχόρδων, οι 36 ελληνικοί χοροί (1933-48) για ορχήστρα, 10 κοντσέρτα για ένα όργανο - σόλο και ορχήστρα, μουσική δωματίου, χωροδιακή μουσική κλπ. Υπάρχει επίσης και η πραγματεία του Σκαλκώτα: η τεχνική της ενορχηστρώσεως. Ο δωδεκαφθογγισμός και η ατονικότητα βρίσκουν στο πρόσωπο του Νίκου Σκαλκώτα μια εφαρμογή τελείως προσωπική, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις, που εκφράζεται με ένα πιο απλό αρμονικό σύστημα, συγγενικό θ΄ άλεγε κανείς μ΄ αυτό του Χόνεγκερ του Πουλένκ και γενικότερα της γαλλικής "Ομάδας των Εξι". Δημιουργός με σπάνια διορατικότητα ήταν προικισμένος και με φυσικά προσόντα καθόλου συνηθισμένα, όπως: ασφαλής μουσική μνήμη, απόλυτη ακοά, μεγάλη ικανότητα συγκέντρωσης. Ο Σκαλκώτας στάθηκε ο μόνος Ελληνας συνθέτης της γενιάς του, που - με εξαίρεση τον Δημ. Μητρόπουλο - είχε το ψυχικό σθένος να βαδίσει αντίθετα στο ρεύμα του άμεσου περιβάλλοντος, υπηρετώντας την τέχνη του χωρίς ίχνος προσωπικής φιλοδοξίας και κατόρθωσε να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην νεώτερη ελληνική και διεθνή μουσική, που εκ των υστέρων αποδείχθηκε βασικής σημασίας. Στον Σκαλκώτα δεν φτάνει μια απλή, "τίμια και καθαρή" εκτέλεση για να φανερώσει τον εσωτερικό πλούτο της μουσικής του. Χρειάζεται μια βαθύτατη μουσική καλλιέργεια, για να συλλάβει ο εκτελεστής σωστά όλο τον εκφραστικό πλούτο και την λεπτολόγηση της γραφής (τομέας που, όπως γράφει ο W. Goehr, o Σκαλκώτας μόνο με τους μεγάλους κλασσικούς μπορεί να συγκριθεί) γι΄ αυτό και πολλές εκτελέσεις έργων του από φημισμένα ονόματα υπήρξαν ανεπαρκείς ή αποτυχημένες. Η συνολική οικονομία της διατύπωσης στα έργα του είναι από τα βασικά τους γνωρίσματα. Υπάρχουν δηλαδή έργα του διάρκειας 1 ή 2 λεπτών, που αποτελούν πλήρεις μουσικές εικόνες. Αυτό δε σημαίνει ότι ο Σκαλκώτας περιφρονεί τις μεγάλες διαστάσεις. Οταν χρειάζεται φτάνει σε γιγαντιαίες συνθέσεις, όπως: οι δύο Συμφωνικές Σουίτες του, το 3ο Κοντσέρτο για πιάνο, το 4ο κουαρτέτο εγχόρδων, η Εισαγωγή-Συμφωνία "η Επιστροφή του Οδυσσέα". Προλέγει σαν νεωτεριστής μελλοντικά μουσικά ιδιώματα, όπως την ηλεκτρονική μουσική, ή τις σχολές της μουσικής των ηχοχρωμάτων (Σχολή Ντάρμστατ). Συνενώνει "όπως ο Μότσαρτ... το Νότο που τραγουδά, με τη σύγχρονη μορφή που τόσο αγαπά ο Βορράς" (P. Heyworth). Ο Hanw Keller κρίνοντας αυστηρά την μουσική της εποχής μας μετά τον Σαίνμπεργκ, είχε, πει για τον Σκαλκώτα: "Επιτέλους ένας συνθέτης!". Για να πετύχει τη μέγιστη ηχητική ποικιλία απ΄ τα όργανα που χρησιμοποιεί, φτάνει στα ακρότατα όρια των δυνατοτήτων τους, αποτελούν δε τα έργα του μια "φωτεινή ισορρόπηση του άφωτου δωδεκαφωνικού υλικού". Πρέπει εδώ να αναφερθούμε στους αφανείς ήρωες των εκδόσεων, που είναι οι αντιγραφείς και να σταθούμε στον Παναγιώτη Τσιλιβίδα, έξοχο αντιγραφέα, καλλιγράφο, που επαίνεσαν ακόμα και οι φλεγματικοί Βρεττανοί, όπως ο διευθυντής ορχήστρας Timothy Reynish (BBC): "Mακάρι να είχαμε κι άλλα σύγχρονα έργα παρουσιασμένα σε τόσο ωραίο και τόσο φροντισμένο υλικό". Ο ίδιος ο Σκαλκώτας διηύθυνε το 1930 την πρώτη εκτέλεση (Αθήνα), του Κοντσέρτου για Ορχήστρα και η Κλασσική Συμφωνία (1947) παρουσιάστηκε από τον Γ. Λυκούδη, παίχτηκαν δε μόνο τα δύο από τα τέσσερα μέρη της. Είναι δυστυχώς μόνο αυτά τα δύο απ΄ τα μεγάλα του έργα, που παρουσιάστηκαν όσο ζούσε ο συνθέτης! Εξαίρεση φυσικά ήταν οι εκτελέσεις στην Αμερική, που χάρις στο Δημήτρη Μητρόπουλο γνώρισαν μεγάλη αναγνώριση. Μετά το θάνατό του, χάρις στις προσπάθειες της Εταιρίας Φίλων Σκαλκώτα, αρκετά απ΄τα μεγάλα του έργα εκτελέστηκαν, ιδιαίτερα δε τονίζουμε τη συμβολή του Γ. Χατζηνίκου (πιανίστα-μαέστρου). Το κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα Νο 2 (1937-38) τόπαιξε στο Αμβούργο (ά εκτέλεση 1953) και είναι διάρκειας 35 λεπτών και ο Ρόμπερτ Κράφτ θα πει: "Σας χαρίζω όλα τα κοντσέρτα του Μπάρτοκ για αυτό το έργο". Αναφέρουμε επίσης τη μνημειώδη α΄ εκτέλεση της Επιστροφής του Οδυσσέα στο Λονδίνο απ΄ την Συμφωνική Ορχήστρα με μαέστρο τον διάσημο Α. Ντοράτι. Το 3ο Κοντσέρτο για πιάνο (το μεγαλύτερο σε διάρκεια κοντσέρτο, που γράφτηκε ποτέ - μια ώρα και) χρειάστηκε στην ά εκτέλεση (Διεύθυνση Γ. Χατζηνίκου) τρεις εκτελεστές για να δαμάσουν το δύσκολο μέρος του πιάνου! Καθένας για κάθε "μέρος" που διαρκούσε πάνω από 20 λεπτά και είχε τις διαστάσεις κανονικού κοντσέρτου, με την πρόσθετη δυσκολία της πυκνής δωδεκάφθογγης αντιστικτικής γραφής. Η Πρώτη Συμφωνική Σουίτα εκτελέστηκε για πρώτη φορά στις 28/4/1973 στο Round House απ΄ τη Συμφωνική του Μπέρμινχαμ με μαέστρο τον Γάλλο Marinw Constant. Θα ήταν άδικο να παραγνωρίσουμε εδώ τη μεγάλη συμβολή της Λίνας Λαλάντη (διευθύντριας του Αγγλικού Φεστιβάλ Μπαχ) που από το 1963 (έτος ίδρυσης του ΑΦΜ) και εδώ, έχει προβάλλει το έργο του Σκαλκώτα σε συναυλίες, όσο κανείς άλλος. Τελειώνοντας νοιώθουμε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε τον Γ.Γ. Παπαϊωάννου, που μέσα απ΄ τις σημαντικές μελέτες του, πήραμε μια εικόνα του μεγάλου Ελληνα συνθέτη καθώς και την πολύτιμη βοήθεια του Γ. Παζαϊτη (Διευθυντή του Ωδείου Ν. Σκαλκώτα, οδός Αγ. Λαύρας 78).
|
Τελευταία ενημέρωση 03 Ιουλίου, 2002 Ποιος είναι ο Παναγιώτης Βήχος;
για να ενημερώνεστε σε κάθε νέα ανανέωση
|
