|
Ο χορός των σκανδάλων στους μεγάλους μονοπωλιακούς ομίλους όσο πάει και δυναμώνει. Μετά τις «Enron», «Worldcom» και «Xerox» η αμερικανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς (SEC) εξετάζει ήδη άλλους 13 φακέλους ισχυρών μονοπωλίων, όπου υπάρχουν σαφείς υπόνοιες για πλαστή διόγκωση των
κερδών τους με διάφορα λογιστικά κόλπα. Την ίδια στιγμή περίπου 1.000 αμερικανικές επιχειρήσεις προχωρούν σε επαναδιατύπωση των οικονομικών τους αποτελεσμάτων...
Η δημιουργία πλαστής εικόνας σε σχέση με την πραγματική κατάσταση αρκετών καπιταλιστικών επιχειρήσεων στόχευε στην προσέλκυση κεφαλαίων στο πλαίσιο του οξυμένου μονοπωλιακού ανταγωνισμού, που εκδηλώνεται και στο χώρο του χρηματιστηρίου. Η αποκάλυψη της
απάτης και το απότομο ξεφούσκωμα της τιμής των μετοχών συνοδεύεται τώρα από χιλιάδες απολύσεις εργαζομένων στους συγκεκριμένους ομίλους. Η λαϊκή αποταμίευση και τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων που είχαν τοποθετηθεί στις συγκεκριμένες μετοχές, δέχονται επίσης σημαντικό
πλήγμα.
Οι συγκεκριμένες εξελίξεις πυροδοτούν, όπως είναι φυσικό, τη συζήτηση για τις αιτίες και την αποτελεσματική διαχείριση της κατάστασης. Η αμερικανική κυβέρνηση ψελλίζει ορισμένα μέτρα «αναβάθμισης» του ελέγχου της πραγματικής κατάστασης των επιχειρήσεων, αλλά
και τιμωρίας των ενόχων. Διάσημοι αστοί καθηγητές, όπως ο Π. Κρούγκμαν και ο Τζ. Στίγκλιτς επικρίνουν το «αμερικανικό μοντέλο» καπιταλιστικής ανάπτυξης, σαν υπόδειγμα απληστίας, νεποτισμού των στελεχών των πολυεθνικών, ώθησης των επενδυτών σε βραχυπρόθεσμες τυχοδιωκτικές
επιλογές, αλλά και χρηματιστηριακής μανίας, που καλλιεργείται με την προβολή πλαστών στοιχείων για τους κλάδους νέων τεχνολογιών κλπ.
Ταυτόχρονα, δυναμώνει η προβολή της αποτελεσματικότητας του ευρωπαϊκού μοντέλου διαχείρισης που οικοδόμησε τις προηγούμενες δεκαετίες η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία (ιδιαίτερα η γερμανική και η σουηδική συνιστώσα της). Αρκετές αστικές αναλύσεις υπογραμμίζουν
τώρα, την ξεχασμένη ευεργετική επίδραση πολλών στοιχείων της κλασικής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης, για τη σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος όπως: το μέγεθος και η έκταση της κρατικής ρύθμισης και δράσης, που διασφάλιζε την κοινωνική συναίνεση, ο
αξιόπιστος κρατικός έλεγχος που τιθάσευε τις τυχοδιωκτικές επιλογές των επιχειρήσεων κλπ. Η συζήτηση αυτή δε γίνεται μόνο με προπαγανδιστικούς στόχους. Θα κατανοήσουμε καλύτερα τη σημασία της, αν θυμηθούμε ποιο ήταν το σχετικό πολιτικό κλίμα, λίγα χρόνια πριν.
Η μαγική συνταγή
Πράγματι στη δεκαετία του '90 η μεγάλη διάρκεια του ψηλού ρυθμού ανάπτυξης στις ΗΠΑ, συνέβαλε στην προβολή του λεγόμενου «αμερικανικού υποδείγματος», σαν μια μαγική συνταγή που οδηγούσε στη νέα καπιταλιστική οικονομία χωρίς κρίσεις. Προβλήθηκαν οι θαυματουργές
ιδιότητες ενός τρίπτυχου, το οποίο θα απομάκρυνε οριστικά τον καπιταλιστικό κύκλο της κρίσης και όλοι θα έπρεπε να το μιμηθούν:
- Αναδιαρθρώσεις που οδηγούσαν στην πλήρη ανατροπή των εργατικών κατακτήσεων και στη συμπίεση της τιμής της εργατικής δύναμης.
- Εντατική αξιοποίηση των κλάδων των νέων τεχνολογιών.
- Διοχέτευση μεγάλου μέρους της λαϊκής αποταμίευσης στο χρηματιστήριο.
Οπως ήταν αναμενόμενο ο μύθος δεν άργησε να αποκαλυφθεί. Πριν ξεσπάσει ο χορός των σκανδάλων, η αμερικανική οικονομία εισήλθε σε πορεία ύφεσης και οι συνέπειες έγιναν ορατές. Από την αρχή του 2001 και μέχρι τις γνωστές εξελίξεις της 11ης Σεπτέμβρη, 400.000 εργαζόμενοι
στις ΗΠΑ είχαν χάσει τη δουλιά τους. Την ίδια στιγμή το χρέος των νοικοκυριών έφτανε το 14% του διαθέσιμου εισοδήματός τους, το υψηλότερο δηλαδή ποσοστό από το 1986.
Αναμενόμενη ήταν και η εξέλιξη στο αμερικανικό χρηματιστήριο, όταν σύμφωνα με την «International Herald Tribune», μεταξύ του 1996 και του 2000 τα δηλωμένα κέρδη των ισχυρότερων εταιριών (του δείκτη S & P500) είχαν αυξηθεί μόνο κατά 29%, ενώ η τιμή των μετοχών είχε αυξηθεί κατά 78%. Το
γεγονός αυτό, που αποτελεί ένα απλό παράδειγμα της μαρξιστικής θεωρίας για το πλασματικό κεφάλαιο, συνέβη πριν αποκαλυφθούν οι περίφημες λογιστικές απάτες.
Η «Wall Street Journal» συνοψίζει χαρακτηριστικά τις εξελίξεις που διαδέχτηκαν τις ημέρες της ευφορίας για το αμερικανικό κεφάλαιο: «Ο επενδυτικός κίνδυνος είχε τάχα εξουδετερωθεί από την αφελή άποψη, πως η αποκαλούμενη Νέα Οικονομία είχε οριστικά αλλάξει τους
παραδοσιακούς κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης. Τεράστια ποσά κεφαλαίων μεταφέρθηκαν σε εταιρίες με φαινομενικά απεριόριστες προοπτικές ανάπτυξης. Οι επιπτώσεις αποδείχτηκαν αργότερα καταστροφικές για πολλές εταιρίες τηλεπικοινωνιών που στοιβάχτηκαν σε μια αγορά
περιορισμένων μελλοντικών εσόδων».
Η ανησυχία της άρχουσας τάξης μεγαλώνει στις ΗΠΑ, καθώς τα παραδοσιακά γιατροσόφια διαχείρισης της κρίσης (μεταβολή των επιτοκίων, αύξηση κρατικών αμυντικών δαπανών κλπ.) δε φαίνεται να φέρνουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Δεκάδες αναλύσεις αναφέρονται στα
υψηλά χρέη και στα χαμηλά κέρδη των επιχειρήσεων, στην αύξηση του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ, στην υπερχρέωση των αμερικανικών νοικοκυριών. Σε ανάλυση τον Απρίλη του 2002, το «Monthly Review» συνοψίζει: «... η αμερικανική οικονομία βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού με μεγάλη πιθανότητα να
κατηφορίσει σε ακόμα μεγαλύτερη κρίση».
Ο νέος μύθος και η πραγματική διέξοδος
Η αγωνία της άρχουσας τάξης είναι πραγματική. Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει τη μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων στα κράτη - μέλη του κατά 50% το 2001 και προβλέπει ότι η πτωτική πορεία θα συνεχιστεί και τη φετινή χρονιά. Αλυσιδωτές αντιδράσεις στην πορεία επιχειρήσεων που
στηρίζονται ιδιαίτερα στην αξιοποίηση του Διαδικτύου αναμένεται να έχει η επιδείνωση της θέσης των τηλεπικοινωνιακών μεγαθηρίων «WorldCom», «Global Grossing», «KPNQwest» κ.ά.
Οι «Financial Times» αναρωτιούνται: «Πόσες "Enron" κρύβει η Wall Street»;
Μέσα από όλα αυτά αντιλαμβανόμαστε γιατί η αναζήτηση ενός νέου σωτήριου μείγματος οικονομικής διαχείρισης αποτελεί για το μονοπωλιακό κεφάλαιο βασική προτεραιότητα. Η νέα αστική προσπάθεια ανασύρει ορισμένα παλιά υλικά της σοσιαλδημοκρατίας και της
κεϋνσιανής διαχείρισης, σχετικά με τον αυστηρό κρατικό έλεγχο, την τόνωση της λαϊκής κατανάλωσης, τις κρατικές προνοιακές παροχές, τη διασφάλιση πλαισίου κοινωνικής συναίνεσης κλπ. Ο Κοινοτικός επίτροπος Π. Σόλμπες ήδη ζητά νέο ευέλικτο τρόπο εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας,
που θα λαμβάνει υπόψη την εξέλιξη του καπιταλιστικού κύκλου. Προβάλλουν επίσης τα αποτελεσματικά λογιστικά πρότυπα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Εποπτικών Αρχών (CESR) σαν παράγοντα που μπορεί να εγγυηθεί και την εύρυθμη λειτουργία της οικονομικής ζωής, την ώρα που ξεσπά στη Γαλλία το
αντίστοιχο σκάνδαλο της «Vivendi».
Οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να αποπροσανατολιστούν. Η ιστορική πείρα και η πρόσφατη εμπειρία μπορούν να αποδείξουν και στον πιο δύσπιστο ότι κανένα αστικό σύστημα διαχείρισης δεν μπορεί να ματαιώσει τη σιδερένια εξέλιξη του καπιταλιστικού κύκλου της κρίσης
υπερσυσσώρευσης και τις συνέπειές του. Τα διάφορα μείγματα διαχείρισης μπορούν ως ένα βαθμό να επιδράσουν στο χρόνο εκδήλωσης της κρίσης. Δεν μπορούν όμως να αναιρέσουν το σύνολο των αντιφάσεων του καπιταλισμού που γεννά την κρίση. Η εργατική τάξη πληρώνει πάντα και την
καπιταλιστική κρίση και τα μέτρα εξόδου από αυτήν, με τις απολύσεις, την ανατροπή των δικαιωμάτων της, την κλοπή της λαϊκής αποταμίευσης κλπ.
Η σύμφυση του αστικού κράτους με τα στρατηγικά συμφέροντα του μονοπωλιακού κεφαλαίου προσδιορίζει επίσης και τα πραγματικά όρια του κρατικού ελέγχου, την περίοδο που διανύουμε. Φρούδες είναι και οι ελπίδες για τη δημιουργία ενός χρηματιστηρίου όπου δε θα
βασιλεύει η κερδοσκοπία και ο τυχοδιωκτισμός, που εδράζονται στην ίδια τη φύση του πλασματικού κεφαλαίου ειδικά και του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής γενικότερα.
Αυτός ήταν, είναι και θα είναι ο καπιταλισμός, μέχρι να ανατραπεί ιστορικά. Η λεγόμενη εποχή των νέων τεχνολογιών δεν οδήγησε στη «νέα μετακαπιταλιστική οικονομία». Απλούστατα, όξυνε τις αντιθέσεις του συστήματος και το μονοπωλιακό ανταγωνισμό. Εξανάγκασε τους
μονοπωλιακούς ομίλους σε συνεχείς και μεγάλες επενδύσεις τεχνολογικού εξοπλισμού, δυναμώνοντας την ιστορική τάση πτώσης του ποσοστού κέρδους τους. Αυτή είναι και η πραγματική αιτία των φαινομένων και των σκανδάλων που προαναφέραμε, τα οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει κανένα
μείγμα αστικής πολιτικής. Ο μοναδικός μηχανισμός ουσιαστικής παρέμβασης που διαθέτει σήμερα η αστική τάξη είναι οι εκτεταμένες πολεμικές αναμετρήσεις.
Το σύνολο των εξελίξεων υπογραμμίζει πιο έντονα σήμερα τη σημασία οικοδόμησης ενός στέρεου αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού προσανατολισμού στο εργατικό κίνημα. Μόνο τότε το εργατικό κίνημα θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί όλες τις δυνατότητες για να
μετατρέψει την οικονομική κρίση σε πολιτική και να εκπληρώσει την ιστορική του αποστολή.
Από το ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ 14 Ιουλίου 2002
Του
Μάκη ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
|
