Η διαφήμιση από πάνω εμφανίζεται επειδή αυτή η σελίδα φιλοξενείται δωρεάν 

"Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ"

Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975)

Τελευταία ενημέρωση

24 Ιουνίου, 2002


* Βιογραφικά  

    στοιχεία 1o 

* Βιογραφικά  

    στοιχεία 2o 

* Από τον θάνατο 

    έως σήμερα

* Ποιήματα του

   Εμπειρίκου

* Ο Μπρετόν για τον

   Υπερρεαλισμό

* Εισαγωγικά για τον

   Υπερρεαλισμό

* Ο Εμπειρίκος για τον

   Υπερρεαλισμό

* Ο ψυχαναλυτής

   Εμπειρίκος

* Ο φωτογράφος

   Ανδρέας

  Εμπειρίκος

* Η αυγή μέσα στο

   ζόφο

* Η αιώρηση ενός 

   οράματος

* "Παίδες εν τη 

   καμίνω..." (1)

* Κανείς δεν

   κατατρύχεται αν

   δεν κρατά στην

   τσέπη του μια 

   πέτρα.

* Ο πρώτος 

   Έλληνας 

   ψυχαναλυτής

* Ο διάφανος 

   κύβος της

   "Ενδοχώρας"

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ο Εμπειρίκος για τον υπερρεαλισμό

Από το βιβλίο "Ηθογραφικά ταξίδια στην Ελλάδα". Θέατρο. Ομιλούν οι ειδικοί. Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας 1961 . Μεταδόθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1960, με συζητητές τους ποιητές: Ανδρέα Εμπειρίκο και Νίκο Γκάτσο και τον ποιητή και κριτικό Ανδρέα Καραντώνη. 

Τι ακριβώς είναι ο υπερρεαλισμός, ποιες είναι οι κινητήριες δυνάμεις που απετέλεσαν την δημιουργικήν του αφετηρία, ποια ήταν η επίδρασης και κατά πόσο η επίδρασης αυτή εξακολουθεί και σήμερα – αυτό είναι το θέμα της συζητήσεως. Ο κ. Εμπειρίκος αρχίζει πρώτος την συζητήσι, λέγοντας ότι ο καλλίτερος τρόπος να μπούμε στο θέμα είναι να θυμηθούμε τον ορισμό που έδωσε ο πρωτεργάτης του υπερρεαλισμού Ανδρ. Μπρεττόν ο οποίος ήτο και εξακολουθεί να είναι ο κορυφαίος θεωρητικός και ένας εκ των μεγαλυτέρων ποιητών του υπερρεαλισμού. Ο Μπρεττόν έλεγε, στα 1924 περίπου, ότι ο υπερρεαλισμός μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εξής:
Αυτοματισμός ψυχικός γνήσιος, διά λόγου προφορικού είτε γραπτώς ή δι’ οιουδήποτε άλλου τρόπου, την πραγματική λειτουργία της σκέψεως. Είναι μια υπαγορεύσεις της σκέψεως εν πλήρει απουσία κάθε ελέγχου ασκουμένου από την λογική και έξω από κάθε έννοια αισθητική και ηθική.Η λογική, λοιπόν, κατά της οποίας εστράφησαν οι υπερρεαλισταί, ήτο μία από τας «πέδας», ένας από τους ζυγούς που ημπόδιζαν το πνεύμα εις όλους τους τομείς, πόσο μάλλον εις την ποίησιν, να εκδηλωθή και να ολοκληρωθή. Διότι αν ενθυμείσθε τι ήτο ποίησι άλλοτε, (μόνον ό,τι είχε έναν λογικό ειρμό) – όταν λοιπόν, ανακάλυψε ο υπερρεαλισμός και απέδειξε το μη λογικόν στοιχείον, τότε και μόνο μπόρεσε η ποίησι να αντλήση από τα βαθύτερα υποστρώματά της, από τα οποία πάντοτε εκπηδά ο λυρισμός, την δύναμί της την οφειλομένη εις τας μη λογικάς δυνάμεις, που μέχρι της στιγμής εκείνης επρυτάνευαν και ασκούσαν μίαν τυραννίδα επί των στοιχείων εκείνων που αποτελούν την πραγματικήν ουσίαν και δύναμιν της ποιήσεως. Εις ερώτησιν αν ο συρρεαλισμός δημιουργεί ένα είδος νέας λογικής, ο κ. Γκάτσος λέγει: «Μας δημιουργεί την λογικήν της πραγματικής ποιήσεως, διότι βέβαια ο υπερρεαλισμός δεν έκανε τίποτα άλλο δι΄όλην την ιστορίαν της λογοτεχνίας, παρά μόνον να συνειδοτοποιήση και να εκθέση κυρίως με τα θεωρητικά έργα του Μπρεττόν όλο το ιστορικό της ποιήσεως, πού ακριβώς έγκειται η αληθινή ποίησις. Όχι στην  απλή ιστορία και στον απλό μύθο.
Γιατί βέβαια όταν διαβάζωμε σήμερα μεγάλους ποιητάς, είτε Όμηρο, Αισχύλο, Δάντη, την αληθινή ποίηση, δεν περιοριζόμαστε βέβαια στον απλό μύθο γιατί αυτό μπορεί να μας το δώσουν πολλά έργα. Λοιπόν, πού ακριβώς είναι η ποίησις; Ο υπερρεαλισμός ισχυρίστηκε ότι βρίσκεται στα στοιχεία τα έξω λογικής.Αν αυτή η «έξω λογική» λογική, είναι επίσης μια λόγική, είναι λογική την οποίαν δεν γνωρίζουμε».

Ο κ. Καραντώνης προσθέτει τα εξής:


«Εκείνο που θα ήθελα να πω σχετικά με το θέμα της λογικής, είναι ότι ο υπερρεαλισμός δεν εστράφη εναντίον της λογικής αυτής καθ’ εαυτής, ως ενός τρόπου μαθηματικών και συμπερασματικών του σκέπτεσθαι, δηλαδή, δεν εστράφη εναντίον της αλληλουχίας των εννοιών, όσον εστράφη εναντίον των διαφόρων κανόνων και δογμάτων που είχαν θεσπισθή διά μέσου των αιώνων γύρω από τα θέματα της εσωτερικής μας και της πνευματικής ζωής και τα της τέχνης, βέβαια, τα οποία είχαν δημιουργήσει φραγμούς και εμπόδιζαν τον καλλιτέχνη να ανακαλύψη τον εαυτόν του και τον υπεχρέωναν να επαναλαμβάνη άλλους, ή να είναι μαθητής μιας κάποιας παραδόσεως, με ελάχιστες δικές του προσθήκες. Νομίζω ότι αυτό κυρίως απετέλεσε τον στόχον του υπερρεαλισμού και κατά μίαν παρεξήγησι (ίσως και παγκόσμια) αλλά στην Ελλάδα παρά πολύ ανεπτυγμένη, εθεωρήθη ότι ο υπερρεαλισμός εστράφη εναντίον της λογικής, διότι όπως ξέρω, και οι ίδιοι οι υπερρεαλισταί, τουλάχιστον στα θεωρητικά τους κείμενα, έχουν ακολουθήσει μια διαδικασία λογικής σκέψεως για να μπορέσουν να πείσουν τους ανθρώπους για τις νέες αξίες που είχαν φέρει σε φως.

Συνεχίζουν ο κ. Καραντώνης λέγει, ότι,  «Θα ήθελα ακριβώς να προσθέσω ότι μ’ αυτήν την επίθεσι κατά της λογικής, η οποία συμπεριέλαβε και την λογική αυτή καθ’ εαυτή ως τυπικό όργανο της σκέψεως, εστράφησαν κυρίως εναντίον των αποτελεσμάτων της λογικής και ζήτησαν μίαν απελευθέρωση του ανθρώπου από κανόνες και δόγματα εσωτερικών και εξωτερικών τύπων, για να του προσφέρουν, να του ανοίξουν ένα τεράστιο πεδίο ελευθερίας μέσα στο οποίον να μπορή να ξαναβρή τον εαυτόν του».

Η παρατήρησις που έκανε προ ολίγου ο κ. Γκάτσος είναι ορθοτάτη, λέγει ο κ. Εμπειρίκος. Ύστερα από όλα αυτά, συνεχίζει ο κ. Καραντώνης, είμεθα όλοι σύμφωνοι κατ’ αρχήν ότι ο υπερρεαλισμός υπήρξε ένα κίνημα απελευθερώσεως δια να αποδεσμευθούν δυνάμεις κρυμμένες στον άνθρωπο, που θα μπορούσε να χρησιμοποιήση και να δημιουργήση μια νέα πραγματικότητα όχι μόνον στον τομέα της τέχνης, αλλά και σε όλες τις εμπειρίες. Ν ομίζω ότι αυτό υπήρξε το γενικό ιδεώδες του υπερρεαλισμού.

Αναφερόμενος εις το ιστορικόν του υπερρεαλισμού, ο κ. Εμπειρίκος λέγει:

«Νομίζω ότι είναι χρήσιμον να θυμηθούμε, ότι πριν από το να εμφανισθή ο υπερρεαλισμός η πραγματική αυτή βόμβα, η πνευματική, ενώ διαρκούσε ακόμα ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος προηγήθη ένα άλλο κίνημα, το οποίον ονομάζεται «Νταντά». Στα 1916, αρχικώς στη Ζυρίχη και αργότερα στο Παρίσι, μία ομάς από νέους ποιητάς εν εξεγέρσει παρουσίασαν έργα, και παραλλήλως μια στάσι εξομοιωμένη με τα έργα τους στη ζωή, που ο κόσμος τη χαρακτήρισε ως τρελλή. Θα μου πήτε: μα τα ίδια έλεγαν και για τους υπερρεαλιστάς. Αλλά υπάρχει μεγάλη διαφορά κινήματος ντανταϊσμού και υπερρεαλισμού. Η όλη κίνησις Νταντά απετέλει μίαν  ανταρσίαν, ενώ ο υπερρεαλισμός, πολύ πιο εδραιωμένος και γνωρίζων πολύ καλλίτερα τι επιδιώκει και παρέχων τα μέσα, σιγά-σιγά, να ολοκληρώση κανείς τις επιδιώξεις του, αρχικώς στο ποιητικό επίπεδο και έπειτα εις όλα τα άλλα , ο υπερρεαλισμός αντιθέτως από την κίνησι Νταντά, ήταν μία επανάστασις και όχι μία χαώδης ανταρσία. Οι πρώτοι υπερρεαλισταί συνεσπειρώθησαν γύρω από την μορφήν των μεγάλων αστέρων, του Μπρεττόν, και ακολουθούντες τον πυρσό που σήκωσε τόσον ψηλά, ώστε όσοι δεν είχαν δυνατή όρασι εκ των πρώτων υπερρεαλιστών γρήγορα εγκατέλειψαν την πορείαν τυφλωθέντες, θα έλεγα, και μέσα στο φως αυτό σιγά-σιγά διεμορφώθη ό,τι ονομάζομε σήμερα υπερρεαλισμό.

Κατ’ αρχήν ο υπερρεαλισμός είναι μία συνέχεια της κινήσεως Νταντά. Η κίνησις Νταντά ήταν μια ανταρσία, βεβαίως χρήσιμη όπως όλες οι ανταρσίες, διότι προσέφερε το δυναμικόν άνευ του οποίου δεν γίνεται καμμια επανάστασις. Και ιδού, που ήρχισε αμυδρώς να υποβόσκη μέσα στο χάος του ντανταϊσμού, το βαθύτατα λυρικό μήνυμα του Μπρεττόν».

Αναφερόμενος ο κ. Καραντώνης εις το συμπέρασμα που διετυπώθη εν τω μεταξύ, ότι ο υπερρεαλισμός είναι κατά του κομφορμισμού λέγει: «Το θέμα του κομφορμισμού δεν αντιφάσκει κάπως με το γεγονός ότι ο υπερρεαλισμός, στην προσπάθειά του να δημιουργήση αυτό που θέλησε, θέσπισε κανόνες που μοιραίως είναι κομφορμιστικοί, δηλαδή επαναλαμβάνονται; Η μέθοδος της αυτομάτου γραφής κυρίως – που απετέλεσε και το όργανο με το οποίο εξεφράσθη ο υπερρεαλισμός».

Ο κ. Εμπειρίκος λέγει ακολούθως:

« Η αυτόματος γραφή είναι ένα από τα βασικά στοιχεία του υπερρεαλισμού. Ο αμεσώτερος τρόπος εκφράσεως, μπορούμε να πούμε. Ένας τρόπος εκφράσεως που για να γίνη νοητός πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας τους αποκρύφους μηχανισμούς του ονείρου, που μας απεκάλυψε ο Φρόϋντ. Όπως είς τα όνειρα, έτσι και στην αυτόματη γραφή βλέπουμε να έρχουνται στην επιφάνεια στοιχεία, τα οποία άνευ του υπερρεαλισμού, θα ήτο αδύνατο να αξιοποιηθούν υπό την γνησίαν μορφήν τους, διότι υπάρχουν πολλοί πρόδρομοι, οι οποίοι σε ωρισμένα σημεία ή σε επί μέρους στοιχεία παρουσίασαν υπερρεαλιστικότητα. Αλλά δια να εννοήσωμεν την καθ’ αυτού υπερρεαλιστικήν έκφρασιν πρέπει να αναφερθούμε και να θυμηθούμε, ότι εκεί που ένας συγγραφεύς χρησιμοποίησε την λογικήν και τον λογικόν ειρμόν, ο υπερρεαλιστής έκανε ακριβώς το αντίθετο, παραμερίζων  πάσαν επίδρασιν προερχομένην από την λογικήν ή από έννοιες ηθικής μορφής ή αισθητικής. Στο σημείο αυτό βλέπουμε ότι ο υπερρεαλισμός ή μάλλον η αυτόματη γραφή, παρουσιάζει μίαν συγγένεια, με τον μηχανισμόν των ονείρων. Γιατί τι συμβαίνει στα όνειρα; Ό,τι είν’ απωθημένο στο ασυνείδητό μας, όπως εις τα όνειρα βλέπουμε να τείνουν να εκφρασθούν και να εκφράζωνται εν τέλει μετημφιεσμένοι οι μύθοι, έτσι και εις την αυτόματον γραφήν βλέπουμε να έρχωνται στην επιφάνεια στοιχεία, που αλλοιώς, αν δεν αφηνώμεθα σε αυτήν την κατάστασι του αυτοματισμού, δια μιας επεμβάσεως λογικής ή ηθικής, θα παραμερίζοντο».

Την συζήτησιν κλείει ο κ. Καραντώνης, λέγων:
«Πιστέυω ότι η ελληνική υπερρεαλιστική ποίησι επραγματοποίησε μερικούς από τους ωραιότερους καρπούς και πιστεύω ότι οι Έλληνες υπερρεαλισταί ποιηταί επέτυχαν, εν αναλογία, περισσότερα πράγματα απ’ ό,τι επέτυχον οι πρώτοι διδάξαντες στην Γαλλία, εν σχέσει με τον τόπο τους και την ποίησί τους. Και για να το στηρίξω αυτό, θα αναφερθώ σε μια παρατήρησι ενός νέου μελετητού της γαλλικής ποιήσεως, που στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού “Cahiers du Sud” και στη μελέτη του «Μεταμορφώσεις της νεωτέρας ποιήσεως», κάνει την εξής παρατήρησι για τον υπερρεαλισμό: «Οι υπερρεαλισταί δικαίως ζητούν να βρούν έναν κόσμο «μαγείας» και μάλιστα καθημερινής μαγείας, σπάζοντας τα όρια της παλαιάς πραγματικότητος, αλλά το λάθος τους είναι ότι συνέδεαν λαθεμένα την φαντασία με τη βαθύτερη ύπαρξι του ανθρώπου και τα λόγια με τα πράγματα». Στην Ελλάδα έγινε το αντίθετο. Ο υπερρεαλισμός εβοήθησε τους ποιητάς μας να συνδεθούν εκ νέου με τα ελληνικά πράγματα και να μας τα δώσουν με μια μορφή νέας μαγείας».

 

Αναδημοσίευση από Εθνικό κέντρο βιβλίου

Ποιος είναι ο Παναγιώτης Βήχος;


Υπογράψτε ή δείτε το βιβλίο

 επισκεπτών μου


Contact Us
Επικοινωνία


Πρότεινε αυτήν την σελίδα 

σ' έναν φίλο


Γραφτείτε στην Mailing List 

για να ενημερώνεστε σε κάθε νέα ανανέωση


Στείλε άρθρο


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bravenet.com

 

 

 

Δωρεάν ανταποδοτική διαφήμιση (επικοινωνήστε με τον webmaster)

 

 

Γράψε μια λέξη