Ανθρώπινα δικαιώματα(Παναγιώτης Βήχος)

"Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ"

Ανθρώπινα δικαιώματα

Αρχείο

Η ΗΘΙΚΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Διάλογος περί Διεθνούς Αμνηστίας και ατομικών δικαιωμάτων
Η "εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα" και η Αριστερά
Τα σκλαβοπάζαρα του 21ου αιώνα

Η “ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ” ΚΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ

Του Δημήτρη Ντούσα

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Η ιστορία όλων των ως τώρα κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων.

Ελεύθερος και δούλος, πατρίκιος και πληβείος, βαρώνος και δουλοπάροικος, μάστορας και κάλφας, με μια λέξη, καταπιεστής και καταπιεζόμενος, βρίσκονται σε ακατάπαυστη αντίθεση μεταξύ τους, έκαναν αδιάκοπο αγώνα, πότε σκεπασμένο, πότε ανοικτό (...)

Η σύγχρονη αστική κοινωνία που πρόβαλε από την καταστροφή τής φεουδαρχικής κοινωνίας, δεν κατάργησε τις ταξικές αντιθέσεις, έβαλε μονάχα στη θέση των παλιών νέες τάξεις, νέους όρους καταπίεσης, νέες μορφές πάλης», θα γράψει ο Καρλ Μαρξ και ο Φρήντριχ Ένγκελς στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο».

Ολόκληρη λοιπόν η ιστορία είναι ιστορία κοινωνικών και πολιτικών αγώνων για δικαιώματα και ελευθερίες από τη μεριά των καταπιεζόμενων κι εκμεταλλευόμενων τάξεων ενάντια στους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και των πολιτικών τους λακέδων-τυράννων.

Έτσι, γίνεται ολοφάνερο, ότι ό,τι δικαιώματα απέκτησε ο εργαζόμενος λαός σε κάθε κοινωνία, δεν οφείλονται στις παραχωρήσεις από τη μεριά των αφεντικών, αλλά στους αιματοβαμμένους, σκληρούς και άνισους αγώνες του λαού.

Κανένα δικαίωμα δεν χαρίστηκε· τα πάντα κατακτήθηκαν με αίμα και θυσίες γενιών και γενιών ανθρώπων.

Και σήμερα, κόντρα στο μύθο ότι τα “Ανθρώπινα Δικαιώματα” παραχωρήθηκαν από την κυρίαρχη αστική τάξη, τις “καλές δημοκρατικές” κυβερνήσεις και τις φιλάνρωπες μη κυβερνητικές οργανώσεις “Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων”, έρχεται να προβάλει εκ νέου η ιστορική αλήθεια ότι μόνο η ανάπτυξη ενός στιβαρού και μαχητικού προλεταριάτου μπορεί να περισώσει και να διευρύνει τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα της πλειοψηφίας της κοινωνίας.

Β. “ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ” ΚΙ “ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΙ”

Κατ’ αρχάς μια “Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα” προϋποθέτει να ορίσουμε με ακρίβεια όχι μόνο ποιος είναι ο εκπαιδευτής και ποιος είναι ο εκπαιδευόμενος, αλλά και ποιες είναι οι σχέσεις ανάμεσά τους, καθώς και ποιος είναι ο επιδιωκόμενος σκοπός.

1. Ποιος είναι, λοιπόν, ο εκπαιδευτής, ο Διδάσκαλος των “Ανθρωπινων Δικαιωμάτων”;

- Ο Εκπαιδευτικός; - Νηπιαγωγός, Δάσκαλος, Καθηγητής, Καθηγ. Πανεπιστημίου, η Μη Κυβερνητική Οργάνωση, το Κόμμα “Ανθρώπινα Δικαιώματα”, η Κυβέρνηση;

Γνωρίζουν οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων τα “Ανθρώπινα Δικαιώματα”; Ποιος θα τους εκπαιδεύσει σ’ αυτά; Είναι πράγματι η κοινωνία χωρισμένη σε δύο μέρη από τα οποία το ένα στέκεται πάνω από την κοινωνία ως “Εκπαιδευτής” της; Ή μήπως ο Εκπαιδευτής πρέπει να εκπαιδεύεται διαρκώς και ο ίδιος; Μόνος του ή μαζί με τους άλλους; Ποια εμπιστοσύνη μπορούμε να έχουμε στις καλοπληρωμένες από το κεφάλαιο ΜΚΟ;

2. Ποιοι είναι οι εκπαιδευόμενοι στα “Ανθρώπινα Δικαιώματα”; Οι μαθητές, οι φοιτητές, οι εργάτες, οι αγρότες, οι μικροαστοί, οι κεφαλαιοκράτες, το κράτος με τα όργανά του, τα πολιτικά του κόμματα, οι κυβερνήσεις τους;

Και είναι οι εκπαιδευόμενοι τάμπουλα ράζα, απλά γεννήματα των συνθηκών και της αγωγής, και κατά συνέπεια οι αλλαγμένοι εκπαιδευόμενοι είναι γεννήματα αλλαγμένων συνθηκων και αλλαγμένης αγωγής; Ή μήπως οι άνθρωποι είναι εκείνοι που δημιουργούν το ιστορικό γίγνεσθαι, που αλλάζουν τις συνθήκες ζωής τους, και την ίδια στιγμή εκπαιδεύουν, παιδαγωγούν όχι μόνο το εαυτό τους αλλά και τους “εκπαιδευτές” τους; (βλ. Καρλ Μαρξ: «Οι θέσεις για το Φόϋερμποχ», θέση ΙΙΙ). Για μένα όπως και για τον Καρλ Μαρξ, η σύμπτωση των συνθηκών και της αγωγής που αλλάζουν και της αθρώπινης, πρακτικής δράσης μπορεί να κατανοηθεί μονάχα σαν επαναστατικοποιούσα, πρακτικοκριτική δράση. Και συνεπώς, το κεντρικό ζήτημα που τίθεται είναι ποιοι και γιατί θα θελήσουν να αλλάξουν το ρου της ιστορίας προς την κατεύθυνση που υποδεικνύουν τα “Ανθρώπινα Δικαιώματα”. Και πως ένας μαρξιστής κατανοεί την ουσιαστική έννοια των “Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων”, καθώς και τους αγώνες για την εγκαθίδρυσή τους.

Ένα δεύτερο ζήτημα που έχει να λύσει μια “Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα”, είναι να εξετάσει ποια είναι αυτά τα “Ανθρώπινα Δικαιώματα”, πως προέκυψαν, κι αν πράγματι βοηθάνε στην επίλυση των οικονομικών, κοινωνικών, εθνικών και πολιτικών προβλημάτων.

3. - Τι εννοούμε, λοιπόν, όταν λέμε “Ανθρώπινα Δικαιώματα”;

Κατ’ αρχάς εννοούμε τις διακηρύξεις του ΟΗΕ, του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Ευρωπαϊκου Κοινοβουλίου, του ΟΑΣΕ, και άλλων οργανισμών. Είναι όμως οικουμενικά αυτά τα “Ανθρώπινα Δικαιώματα”; Έχουν απόλυτη και άτεγκτη ισχύ εις τους αιώνες των αιώνων και για κάθε χώρα; Μπορούμε να απαίτησουμε την Καθολική Διακήρυξή τους, όπως αξιώνουν π.χ. οι ΕΠΑ; Είναι ολοφάνερη η σχετικότητά τους μέσα στον ιστορικό χρόνο και χώρο - Είναι η διακήρυξη του Αστικού Διαφωτισμού...

Οι κυρίαρχες ιδέες κάθε κοινωνίας και εποχής - και συνεπώς και κάθε αξία ή δικαίωμα - είναι οι ιδέες τις κυρίαρχης τάξης, της τάξης που κυβερνά την κοινωνία, και που σήμερα είναι πασιφανές πως άρχουσα τάξη είναι η αστική, και ιδιαίτερα το μονοπωλιακό, πολυεθνικό, ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο, και μάλιστα το Αμερικάνικο. Ποιο είναι λοιπόν το “πνεύμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων” του ΟΗΕ, του Συμουλίου της Ευρώπης κ.α.; - Αν όχι το “ιερό” δικαίωμα στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής; Το “δικαίωμα” για παράδειγμα, σε 3 ανθρώπους που έχουν στην κατοχή τους τόσο πλούτο, με όσο πλούτο ζουν 48 φτωχά κράτη του πλανήτη. Το “δικαίωμα” που προκαλεί βίαιες απαλλοτριώσεις πληθυσμών από τους τόπους τους, πολέμους, δικτατορίες, φτώχεια, ανεργία, εκμετάλλευση, ταπείνωση, εξαθλίωση, ρατσισμό και δυστυχία.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι 7 μήνες πριν από την υιοθέτηση της Οικουμενικής Διακήρυξης το Δεκέμβρη του 1948 είχε υιοθετηθεί η Αμερικανικη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων.

4. - Συνεπώς, μπορούμε να συνεχίζουμε να υποστηρίζόυμε “Δικαιώματα” τόσο άνομα και απάνθρωπα - όπως είναι η διαβόητη, για παράδειγμα, Σύμβαση για την προστασία, δήθεν των μειονοτήτων, του Συμβουλίου της Ευρώπης του 1995; Γι’ αυτό κι εμείς την ίδια στιγμή που υποστηρίζουμε τα δικαιώματα στην εργασία, κατοικία, εκπαίδευση, υγεία, κοινωνίκή ασφάλιση, ζωή κ.α., την ίδια στιγμή αγωνιζόμαστε ενάντια στο “Πνεύμα των Νόμων”, στο “Πνεύμα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων”, που είναι η κεφαλαιοκρατική ιδιοκτησία.

Γ. ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

5. - Τι είναι λοιπόν το Δίκαιο;

Δίκαιο είναι το σύνολο των νόμων και των κανόνων που ρυθμίζουν, κατά ένα καθορισμένο τρόπο, τις σχέσεις μεαξύ των μελών μιας κοινωνίας.

Σύμφωνα με τον Μαρξ, “δίκαιο δεν είναι παρά η θέληση της αστικής τάξης με τη μορφή νόμου, θέλησης της οποίας το περιεχόμενο έχει καθοριστεί από τις υλικές συνθήκες ύπαρξης”, από το συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής, από την οικονομική βάση της κοινωνίας.

Όμως το δίκαιο δεν είναι απόλυτο και υπεριστορικό. Γεννιέται, αναπτύσσεται και παρακμάζει μαζί με τη γέννηση, ανάπτυξη και παρακμή των συγκεκριμένων κάθε φορά τρόπων παραγωγής, των συγκεκριμένων οικονομικών σχέσεων. Για την ακρίβεια «οι νομικές σχέσεις πηγάζουν από τις οικονομικές σχέσεις (...). Το δίκαιο δεν μπορεί ποτέ να είναι ανώτερο από την οικονομική διαμόρφωση και την καθορισμένη από αυτήν εκπολιτιστική ανάπτυξη της κοινωνίας» (βλ. Καρλ Μαρξ: «Κριτική του προγράμματος της Γκότας», εκδ. Σύγχρονη Εποχή).

6. -Τι είναι τώρα το δικαίωμα;

Το δικαίωμα αποτελεί μία από τις βασικές έννοιες του δικαίου, χωρίς την οποία τούτο δεν θα μπορούσε να επιτελέσει την αποστολή του. Ποιον ορισμό θα δίναμε;

Δικαίωμα είναι ο χώρος εξουσιών, οι εξουσίες που παρέχονται από το γραπτο και εθιμικό δίκαιο στο άτομο μέλος μιας κοινωνίας, για την ικανοποίηση έννομων συμφερόντων του.

Τυπικά, το δικαίωμα συνιστά ως ένα βαθμό ελευθερία και ευχέρεια για όλα τα μέλη μιας κοινωνίας. Στην πράξη όμως αυτή η ελευθερία και η ευχέρεια είναι προνόμια μόνο για ορισμένα πρόσωπα, κοινωνικές ομάδες ή τάξη: την κυρίαρχη κοινωνική τάξη.

Τόσο το δικαίωμα γενικά, όσο και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αλλάζουν στο μέτρο που αλλάζουν οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, φιλοσοφικές και πολιτικές συνθήκες.

Ο Καρλ Μαρξ, στο παραπάνω έργο - στο οποίο έδωσε και τα γενικά χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής κοινωνίας, έγραψε: Οι άνθρωποι είναι άνισοι γιατί ο ένας υπερέχει από τον άλλον φυσικά ή πνευματικά. Γι’ αυτό κι ο ένας είναι διαφορετικός από τον άλλον.

Το Ίσο Δίκαιο είναι μάλλον Άνισο Δίκαιο - Για να αποφευχθούν οι διακρίσεις θα έπρεπε το Δίκαιο να είναι μάλλον Άνισο Δίκαιο.

Το Ίσο Δίκαιο στο περιεχόμενό του είναι Δίκαιο της Ανισότητας, όπως κάθε Δίκαιο.

Το Αστικό Δίκαιο θα ξεπεραστεί ολότελα, όταν η «κοινωνία γράψει στη σημαία της: από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του» - κάτι που μπορεί να γίνει μόνο στην ανώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας.

Τόσο στην κεφαλαιοκρατική όσο και στην σοσιαλιστική κοινωνία το ίσο δίκαιο εξακολουθεί να είναι κατ’ αρχήν το αστικό δίκαιο.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Τελευταία ενημέρωση

25 Αυγούστου, 2002

Ποιος είναι ο Παναγιώτης Βήχος;

Υπογράψτε ή δείτε το βιβλίο